Күп кенә хайваннарның җир тетрәү булачагын берничә сәгать алдан сизүләре күптән билгеле булган.

Җир тетрәүгә каршы тотрыклы төзелеш белгече. П. Москальцовның Ашхабадта язып барган көндәлекләрендә тере организмнарның җир астындагы давылны сизүләренә күп ми­саллар китерелә. Мәсәлән, тугыз баллы җир тетрәүгә ике сә­гать кала Ашхабад ат заводы абзарларында атлар тояклары белән җирне тырный, каты итеп кешни башлыйлар, аннары бәйдән ычкыналар. Абзар капкасы янында атларны тоталар да үз урыннарына ябалар.

Җир тетрәвенә унбиш минут кал­гач, атлар абзар ишеген ватып чыгалар да төрле якка чабы­шып таралалар. Ат караучылар хайваннарны тотарга кере­шәләр. Шул вакытта җир тетрәп китә, ат абзары җимерелеп төшә.

Күп кенә ашхабадлылар һәм ташкентлылар үзләрен дүрт аяклы дуслар коткарды дип саныйлар. Ашхабад пыяла за­воды хезмәткәре ул фаҗигале төнне менә болай сурәтли:

«Ул төнне мин йокларга террасага чыгып яттым. Һәлакәт­кә бер сәгать кала минем йонлач кечкенә генә этем тыныч­сызлана, коймага атылып-бәрелә башлады. Ул мине уятты, үзе кровать астына кереп качты да улый башлады. Аннары, качкан урыныннан чыгып, битемне ялый башлады. Ниһаять, мине киемемнән эләктереп алып кроватьтан өстерәп төшермәкче булды. Мин капка янында кемдер йөри торгандыр дип уйладым. Урынымнан тордым да капканы ачтым. Эт урамга ташланды. Ләкин шундук кире әйләнеп килде, минем хала­тымнан эләктереп алып, йорттан читкәрәк өстери башлады. Мин тротуарга чыктым. Шул вакытта җир селкенеп куйды…»

Ашхабадтагы башка бер кешене, офицерны, ул фаҗига булган төнне шулай ук үзенең якын дусты — овчарка уята. Җир тетрәүгә берничә минут калгач, овчарка бүлмә ишеген ачып керә дә йоклап яткан хуҗасының юрганын өстерәп тө­шерә. Хуҗа берни булмагандай ята бирә. Шул чакта эт кро­ватька сикереп менә, улый, хуҗасының аякларын тешли башлый, аннары ишеккә ташлана. Хуҗа исә — эт артыннан. Берничә секундтан соң, инде ишек алдына чыккач, ул йорт­ның җимерелеп төшүен күрә.

Янартаулар атканда эре хайваннарның һәлак булмаулары да очраклы хәл түгел, күрәсең. Мәсәлән, 1956 нчы елның фев­ралендә Камчаткада Безымянная янартавы ата башлаганчы ук, аюлар, үз вакытында өннәреннән чыгып, куркынычсыз җирләргә китәләр.

(«География могҗизалары» китабыннан)